تحلیل سطوح مختلف انتقال‌پذیری مدلهای انتخاب وسیله (نمونه موردی: سفرهای با هدف خرید)

در سال‌های اخیر برنامه‌ریزی حمل و نقل، تأکید بیشتری بر حمایت از روش‌هایی داشته که هزینه مطالعات مربوطه را به حداقل برساند. برخی پژوهشگران استفاده از مدل پرداخت شده در یک شهر را برای بررسی رفتار سفر در شهر دیگر به عنوان یک راهکار، با صرفه‌جویی در زمان و هزینه مطالعات حمل و نقلی مطرح کردند. گرچه نمی‌توان انتظار داشت مدل مبدأ به طور کامل مشاهدات شهر مقصد را بازسازی کند، ولی بررسی این فرآیند نیز می‌تواند اطلاعات نسبتاً مفیدی را در اختیار قرار دهد. این مقاله به معرفی انواع و سطوح مختلف انتقال‌پذیری و نیز ارایه معیارهای گوناگون انتقال‌پذیری مدل انتخاب وسیله می‌پردازد. برای آشنایی با چالش‌های پژوهشی مربوطه، یک مطالعه موردی با هدف سفر خرید در مقیاس واقعی (انتقال مدل انتخاب وسیله تهران به قزوین) در چهار سطح انتقال‌پذیری مورد مطالعه قرار می‌گیرد. سفرهای با هدف خرید در ساعت اوج صبح با ساختار مدل لوجیت چندجمله‌ای و سه شیوه سواری شخصی، تاکسی و اتوبوس برای انجام سفر در نظر گرفته شده است. جهت ایجاد زمینه مناسب برای مقایسه نتایج، مدل انتخاب وسیله قزوین با ساختار مشابه مدل تهران پرداخت شد.  مدل در سطوح اول، دوم و سوم (به غیر از متغیر محدوده طرح ترافیک) انتقال‌پذیر ولی در سطح چهارم (دقیق‌‌ترین سطح) انتقال‌نا‌پذیر تشخیص داده شد. آماری آزمون انتقال در این سطح، عدم برابری ضرایب متغیرهای دو مدل را نشان می‌دهد. نتایج مبتنی بر شاخص انتقال، استفاده از مدل تهران برای قزوین را نامناسب و تا حدودی گمراه‌کننده می‌داند، به شکلی که حتی برازش کمتری نسبت به مدل سهم بازار داشته است. همچنین بررسی معیارهای خطای نسبی، حاکی از اختلاف میان سهم‌های مشاهده شده و پیش‌بینی شده توسط مدل انتقال یافته است. دلایل مختلفی همچون متفاوت بودن شرایط اقتصادی، اجتماعی و ترافیکی و نیز متأثر بودن سفرهای خرید از شرایط جغرافیایی و عادات فرهنگی می‌تواند باعث این امر باشد.